زئولیت یک ماده معدنی کریستالی با ساختار متخلخل است که به دلیل ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاص خود در صنایع مختلف از جمله پرورش آبزیان استفاده می شود. این ماده قابلیت جذب و تبادل یون‌ها را دارد که به بهبود کیفیت آب و کاهش آلاینده‌ها کمک می‌کند. استفاده از زئولیت در صنعت آبزی‌پروری می‌تواند نقش مهمی در کنترل میزان آمونیاک، افزایش سلامت ماهیان و بهبود شرایط زیستی آن‌ها داشته باشد. در ادامه به مزایا و نحوه مصرف زئولیت در پرورش آبزیان می پردازیم.
انواع زئولیت مورد استفاده در پرورش آبزیان و ویژگیهای هر کدام
زئولیت‌ها به طور گسترده در پرورش آبزیان برای تصفیه آب، حذف آمونیاک و بهبود کیفیت آن به کار می‌روند. انواع مختلف زئولیت‌ها از نظر ساختار، ظرفیت تبادل یونی و کارایی در حذف آلاینده‌ها تفاوت دارند. در ادامه، رایج‌ترین انواع زئولیت‌های مورد استفاده در آبزی‌پروری و ویژگیهای آن‌ها معرفی شده‌اند:
کلینوپتیلولیت (Clinoptilolite)
این نوع زئولیت به دلیل ظرفیت تبادل یونی بالا و توانایی جذب آمونیاک، بیشترین کاربرد را در پرورش آبزیان دارد. کلینوپتیلولیت با حذف آمونیاک از آب، از مسمومیت آبزیان جلوگیری کرده و شرایط رشد بهتری را فراهم می‌کند.
ویژگی‌ها: زئولیت طبیعی با ظرفیت بالای تبادل کاتیونی (CEC).
کاربردها: عمدتاً برای حذف آمونیاک، جذب فلزات سنگین و بهبود کیفیت آب در مزارع پرورش ماهی و میگو استفاده میشود.
مزایا: انتخاب‌پذیری بالا برای یون‌های آمونیوم، افزایش شفافیت آب و بهبود سطح اکسیژن.
شابازیت یا چابازیت (Chabazite)
شابازیت یا چابازیت (Chabazite) یک کانی سیلیکاته از گروه زئولیت‌ها است. این کانی به دلیل ساختار بلوری خاص خود، کاربردهای گوناگونی در صنایع مختلف دارد.
ویژگی‌ها: زئولیتی طبیعی با قابلیت جذب بالای آمونیاک و فلزات سنگین.
کاربردها: در سیستمهای آبزی‌پروری گردشی (RAS) برای کاهش ترکیبات نیتروژنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایا: عملکرد مؤثر در محیط‌های با pH پایین و جذب بیشتر آمونیاک نسبت به کلینوپتیلولیت.
موردنیت (Mordenite)
این نوع زئولیت به دلیل مقاومت بالا در برابر اسیدها و حرارت، در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. موردنیت می‌تواند به عنوان یک بستر فیلتراسیون در سیستمهای پرورش آبزیان عمل کند.
ویژگی‌ها: زئولیتی با ساختار فیبری و ظرفیت تبادل یونی متوسط.
کاربردها: کمک به حذف آمونیاک و استفاده به عنوان فیلتر در استخرهای پرورش آبزیان.
مزایا: مقاومت بالا در برابر تخریب شیمیایی و قابلیت احیا و استفاده مجدد.
زئولیت‌های مصنوعی
زئولیت‌های مصنوعی موادی هستند که در شرایط آزمایشگاهی و صنعتی تولید می‌شوند و کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف از جمله کشاورزی، تصفیه آب و کاتالیزور دارند.
ویژگی‌ها: مهندسی‌شده با اندازه منافذ دقیق و ظرفیت تبادل یونی بالا.
کاربردها: در سیستمهای پرورش متراکم آبزیان برای حذف هدفمند آلاینده‌ها به کار می‌رود.
مزایا: کارایی بالاتر در جذب آمونیاک و امکان سفارشی‌سازی متناسب با شرایط آب.
انتخاب نوع زئولیت در پرورش آبزیان به نیازهای سیستم بستگی دارد، مانند حذف آمونیاک، جذب فلزات سنگین یا فیلتراسیون آب. کلینوپتیلولیت به دلیل فراوانی طبیعی و کارایی بالا پرکاربردترین نوع زئولیت است، در حالی که زئولیت‌های مصنوعی در محیط‌های کنترل‌شده عملکرد بهتری دارند.
نحوه عملکرد زئولیت در آب
زمانی که زئولیت را در آب قرار می دهیم. آمونیاک را از آب حذف کرده و آن را درون ساختار متخلخل خود نگه می دارد. آمونیاک یک ماده بسیار سمی برای آبزیان می باشد. و زئولیت باعث کاهش میزان آمونیاک در آب می شود.
یون‌های سدیم موجود در ساختار زئولیت با یون‌های کلسیم و منیزیم آب واکنش داده و با یک دیگر تبادل یونی می‌کنند. این واکنش باعث رسوب کلسیم و منیزیم و درنهایت کاهش سختی آب میشود.
در تبادل یونی زئولیت، یون سدیم خود را مبادله می‌کند. به همین علت است که این ماده به زئولیت سدیمی نیز معروف شده است.
یون‌های سدیم موجود در این ماده، جایگزین کلسیم و منیزیم محلول در آب‌شده و روی سایر آنیون‌های آب شامل سولفات، کلراید و سیلیکات‌ها مؤثرند. و این ترکیبات بدون هیچ تغییری در آب باقی می‌مانند.
مزایای استفاده از زئولیت در پرورش آبزیان
مصرف زئولیت در پرورش آبزیان برای سلامت موجودات آبزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین این مواد معدنی طبیعی و سنتزی با ساختار خاص خود قادر به جذب آلاینده‌ها و مواد مضر از آب هستند، که باعث افزایش کیفیت محیط زیست آبی میشود.
یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از زئولیت‌ها در پرورش آبزیان، حذف آمونیاک از آب است. آمونیاک به عنوان یکی از آلاینده‌های سمی، برای ماهی‌ها و میگوها مضر است. زئولیت‌ها با ظرفیت تعویض کاتیون بالایی که دارند، یون‌های آمونیوم را جذب کرده و در نتیجه آمونیاک را از آب حذف می کنند. این کار به افزایش کیفیت آب و کاهش خطرات بهداشتی در سیستمهای پرورش آبزیان کمک می کند.
زئولیت‌ها به افزایش اکسیژن موجود در آب کمک کرده و کیفیت شرایط زیستی آبزیان را افزایش می دهند. به طور کلی، استفاده از زئولیت‌ها یک روش کارآمد و اقتصادی برای افزایش کیفیت محیط پرورش آبزیان است.
مصرف زئوليت طبيعي (كلينوپتيلوليت) در پرورش آبزيان
در حال حاضر استفاده از زئوليت (مصرف زئولیت در پرورش آبزیان) در پرورش آبزیان براي حذف آمونياك در آكواريوم و استخر های پرورش ماهيان آب شيرين بسیار پر کاربرد شده است .
ویژگی منحصر بفرد زئوليت ها در افزايش جذب مواد و تبادل يوني در نهایت منجر به افزايش جذب مواد پروتئيني مي شود.
دو محقق بنام اسميت و پيپر پيشنهاد دادند،كه در سيستم هاي پرورش ماهي فيلتر هاي زئوليتي جايگزين فيلترهاي بيولوژيك شوند.
قابل ذکر است که در سيستم پرورش مدار بسته در مصرف زئولیت در پرورش آبزیان به منظور كاهش آمونيوم مي توان از زئوليت به همان روش فيلتراسيون استفاده كرد.
گفتنی است که يك سال بعد در پرورش ماهی قزل آلا، استفاده از زئولیت طبیعی (كلينوپتيلوليت) با هدف كاهش آمونيوم پيشنهاد شد. كه در آن روش هم استفاده از فيلترهاي زئوليتي توصيه میشود.
نقش زئولیت در پالایش سریع آب استخر ماهیان
با تحقیقاتی که توسط هولمن و هوپينگ بر روی مصرف زئولیت در پرورش آبزیان انجام شد. به این نتیجه رسیدند که، در استخرهاي پرورش ماهي به دلیل وجود مواد آلي زياد ، آلودگي با تجمع مواد سمي به سرعت افزايش مي يابد.كه در اين صورت پالايش سريع آب مورد نياز است.
گفتنی است که این ماده در مصرف زئولیت در پرورش آبزیان در چند مرحله از پالايش مي توانند مورد استفاده قرار گيرند . که در ادامه به آن اشاره می کنیم:
- بعنوان فيلتراسيون ثانويه پس از پالايش بيولوژيكي ، نگهدارنده مواد براي تجزيه باكتريائي
- بعنوان فيلتر واسطه اي به منظور حذف مواد جامد و معلق و برداشتن يون هاي نامطلوب.
گفتنی است که در مصرف زئولیت در پرورش آبزیان ،این ماده موجب تقويت و مغذي نمودن بيشتر كود جمع آوري شده در بستر حوضچه های پرورش آبزيان مي شوند. و ارزش غذايي آن را افزايش ميدهند.
به چه دلیل از زئولیت در استخرهای پرورش ماهی استفاده می شود؟
باید بدانید که زئولیت ها به دلیل دارا بودن دو ویژگی ارزان بودن و سادگي استفاده، هم براي كاهش آمونيوم و هم براي توليد بيشتر در استخرهاي پرورش ماهي مورد استفاده قرار مي گيرند .که در ادامه بدان می پردازیم:
- زئوليت ها نيتروژن آمونياكي حاصله از دي آمونياسيون اسيدهاي آمينه را تثبيت كرده،و ميزان رسوب حاصل از فعاليت ميكروفلور طبيعي دستگاه گوارش را كاهش ميدهد. (گفتنی است که وجود اين رسوب ها در مسير گوارش براي حيوان مضر است.)
- نحوه عملکرد زئولیت ها به گونه ای است. كه منجر به كاهش مصرف كود فسفاته و افزايش كود نيتراته نیز مي شود.
- زئوليت بر غلظت آمونيوم و فسفات نیز تاثير دارد. به طوري كه آمونيوم را جذب و ته نشيني فسفات را كاهش مي دهد.به عبارت دیگر می توان گفت زئوليتمانند تامپوني عمل می کند. كه سبب تعديل اسيديته استخر مي شود.
تاثیر زئولیت بر خوراک آبزیان
مخلوط نمودن 2 تا 3 درصد زئوليت( مصرف زئولیت در پرورش آبزیان)با خوراك آبزيان هضم و جذب را بهتر نموده در نتيجه منجر به افزایش رشد و باروري نیز مي شود.
در برخي از استخرهاي پرورش ماهي، زئوليت را با خوراك آب زيان مخلوط كرده تا از اين طريق رشد ماهي را افزايش دهند .همچنین زئوليت در پوست اندازي ميگوها موثر بوده. و از بروز برخي از بيماري ها جلوگيري مي نمايد.
مزایای استفاده از زئولیت در استخرهای پرورش ماهی
در ادامه مقاله(مصرف زئولیت در پرورش آبزیان) به مزایای استفاده از زئولیت در استخرهای پرورش ماهی و تاثیر آن بر محیط زندگی آبزیان نیز می پردازیم:
- مصرف زئوليت در استخر های پرورش ماهي، سبب افزايش توليد با كيفيت تر و همچنين كاهش تلفات ماهیان نیز مي گردد .
- زئوليت مانند یک فيلتر عمل می کند.که این موضوع سبب بهبود كيفيت آب حوضچه هاي پرورش آبزيان مي گردد.
- زئوليت با جذب فلزات سنگين ، باعث جلوگیری از مسموميت آبزیان شده. و با جذب سموم قارچي از برخي از بيماري هاي قارچي ممانعت می کند.
- گفتنی است که با جذب يون آمونيوم توسط زئوليت مي توان تراكم بيشتر در پرورش و تكثي آبزيان داشته باشيم.
تاثیر زئولیت بر ماهي قزل آلاي رنگين كمان
محققان آزمایشی را تحت عنوان بررسي نقش زئوليت طبيعي (به منظور سنجش كارآئي زئوليت در جذب آمونياك در آب شيرين) بر روي ماهي قزل آلاي رنگين كمان انجام دادند.
در اين آزمایش، ماهياني با وزن 9/5 – 21 گرم (ميانگين 15 گرم ) در معرض 4 غلظت مختلف از آمونياك كل (NH4+NH) از 10-25 میلی گرم بر لیتر قرار گرفتند . يك گروه 13 تايي – از 25 ( NH4+NH ( 3 آزمايش ماهياني با وزن 21 10 ميلي گرم در ليتر قرار گرفتند .
گفتنی است که يك گروه 13 تايي هم به عنوان شاهد مورد استفاده قرار گرفتند. و غلظت كشنده و نيمه كشنده (50 LC) در طي 24 ساعت تعيين شد.
نحوه استفاده از زئولیت در پرورش آبزیان
زئولیت به عنوان یک ماده طبیعی با توانایی جذب آلاینده‌ها، نقش مهمی در بهبود کیفیت آب در پرورش آبزیان دارد که موارد زیر روشهای مختلف استفاده از این ماده ارزشمند را در این حوزه توضیح می‌دهند.
افزودن به بستر استخر: زئولیت را میتوان در کف استخر پخش کرد تا به طور مداوم آلاینده‌های محلول در آب را جذب کند.
مخلوط کردن با خوراک آبزیان: استفاده از محصولاتی مانند زئوفیش فید به افزایش سلامت و رشد بهتر آبزیان کمک می کند.
افزودن به آب استخر: یکی از روش های مصرف زئولیت در پرورش آبزیان، افزودن آن به آب استخر است. در این روش زئولیت به صورت پودری یا گرانولی در آب پخش میشود تا کیفیت آب افزایش پیدا کند.
آینده زئولیت در صنعت پرورش آبزیان
با افزایش تقاضا برای تولید آبزیان سالم و پایدار، استفاده از زئولیت در این صنعت رو افزایش است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ترکیب زئولیت با فناوری‌های نوین تصفیه آب و تولید خوراک می‌تواند بازدهی پرورش آبزیان را افزایش دهد. همچنین، توسعه محصولات جدید مانند زئوفیش فید، که به عنوان یکی از نوآوری‌های مهم در این حوزه شناخته میشود، امکان بهینه‌سازی تغذیه آبزیان و کاهش وابستگی به منابع غذایی طبیعی را فراهم می‌کند. این محصولات به حفظ سلامت و رشد بهتر آبزیان کمک می‌کنند و در عین حال، بهره‌وری و پایداری صنعت پرورش آبزیان را ارتقا می‌دهند.
نتیجه گیری
شرکت فتح البرز دامغان با پشتوانه سال‌ها تجربه، تحقیق و فعالیت در زمینه کشاورزی، دام و طیور، آبزیان و مصالح ساختمانی، با تکیه بر ویژگیهای منحصربه‌فرد سنگ زئولیت، مفتخر است تا با ارائه مشاوره و خدمات به مشتریان، بهترین بازخورد را در زمینه‌های ذکر شده به عمل آورد. مصرف زئولیت در پرورش آبزیان یکی از روشهای موثر برای افزایش سلامت ماهیان و کاهش هزینه‌های پرورش است.
این ماده معدنی با ویژگیهای منحصر به فرد خود، نقشی کلیدی در افزایش بهره‌وری و پایداری در صنعت آبزی‌پروری دارد. با توجه به کاربرد زئولیت در کشاورزی و دیگر صنایع، استفاده از این ماده در آینده گسترش بیشتری خواهد یافت. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره زئولیت و محصولات مرتبط، می‌توانید به سایت فتح البرز دامغان مراجعه کنید.
درنهایت محققان به این نتیجه رسیدند كه كاربرد 15 گرم در ليتر زئوليت می تواند تلفات را به صفر برساند. از بافت كبد، كليه و آبشش ماهيانی كه در معرض غلظت كشنده آمونياك و گروه هايي كه در معرض زئوليت بدون آمونياك بودند، جهت بررسي آسيب شناسي اين اندام ها مقاطع بافتي تهيه شد .
که در بررسي هاي آسيب شناسي این اندام ها به این نتیجه رسیدند که بيشترين ضايعات در آبشش شامل خونريزي، پرخوني، هيپرپلازي و نكروز سلول هاي پوششي بوده است .
در كبد ضايعات شامل خونريزي، پرخوني و نكروز سلول هاي كبدي و در كليه ضايعات شامل تخريب مجاري كليوي، اتساع كپسول بومن، خونريزي و پرخوني بوده است.
فتح البرز
سوالات متداول
میزان مصرف زئولیت در پرورش آبزیان چقدر است؟
میزان مصرف زئولیت بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع آبزی، حجم آب، تراکم آبزیان و میزان آلودگی آب دارد. برای تعیین دقیق میزان مصرف، بهتر است با کارشناسان متخصص مشورت کنید.
نحوه مصرف زئولیت در پرورش آبزیان چگونه است؟
زئولیت را میتوان به روشهای مختلفی در پرورش آبزیان استفاده کرد. از جمله این روشها میتوان به اضافه کردن مستقیم زئولیت به آب، استفاده از آن در سیستمهای فیلتراسیون و یا مخلوط کردن آن با خوراک آبزیان اشاره کرد.
