در این مقاله قصد داریم در خصوص کاربردهای زئولیت و استفاده در کشاورزی صحبت کنیم. به این دسته از زئولیت‌ها، زئولیت کشاورزی نیز می‌گویند. قبلا در مورد زئولیت چیست صحبت کرده ایم و در این مطلب قصد داریم در رابطه با زئولیت کشاورزی و کاربرد آن صحبت کنیم.زئولیت ماده ای با ارزش است که به منظور تنظیم خاک کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. از کاربرد زئولیت در کشاورزی می توان به، افزایش عملکرد محصولات کشاورزی، بهبود بهره‌وری خاک، همچنین صرفه‌جویی در میزان مصرف کودهای شیمیایی و آب نیز اشاره کرد.
قابل اهمیت است که، کشور های پیشرفته در صنعت کشاورزی خود از این ماده معدنی (زئولیت) استفاده می کنند. بعنوان مثال کاربرد زئولیت و کشاورزی برای کشور هایی مانند ژاپن، ایتالیا، اسپانیا و ترکیه ملموس بوده و آن ها به منظور بهبود و افزایش بهره وری تولیدات کشاورزی خود از زئولیت استفاده می کنند.
خواص فیزیکی زئولیت کشاورزی چیست؟
زئولیت یک نوع آلومینوسیلیکات است که دارای خواص فیزیکی زیر می باشد:
- جذب و نگهداری آب در ساختار خود به مدت طولانی
- خاصیت تبادل کاتیونی فوق‌العاده
- جذب عناصر فلزی سنگین
- غربال مولکولی
در ادامه می توانید تاثیر استفاده از زئولیت را در کشاورزی ببینید:
کاربرد و تاثیر زئولیت در کشاورزی
یکی از موثر ترین کاربرد زئولیت و استفاده در کشاورزی مربوط به خاک است. خاک یکی از سه عنصر اصلی در کشاورزی می باشد. باید به این نکته توجه شود که خاک نامناسب، مزارع سرسبز را به منظره ای خشک و بدون سرسبزی تبدیل می کند.
افزایش جذب آب
با در نظر گرفتن ساختار متخلخل زئولیت این ماده معدنی می تواند مقداری از آب موجود در خاک را جذب کرده. و آن را برای مدت طولانی درون شبکه ساختاری خود نگهدارد. بدین ترتیب که آب جذب شده در ساختار زئولیت به تدریج آزاد شده و جذب گیاه می شود.
قابل ذکر است که، استفاده از زئولیت در خاک موجب جلوگیری از آبشویی عناصر غذایی مختلف می شود. چرا که زئولیت این عناصر را در ساختار خود جذب کرده و حفظ می کند تا زمانی که گیاه به آن نیاز داشته باشد. به مرور زمان در بلند مدت زئولیت، مواد غذایی را وارد خاک می کند.
مناسب برای کشورهای کم آب
همان طور که می دانید در طول روز به سبب تابش آفتاب، مقداری از رطوبت سطحی خاک تبخیر می شود. اما در طول شب با پایین آمدن دمای محیط، با جذب رطوبت هوا، مجدداً مقداری آب از دست داده شده جبران می شود.
این عمل موجب کاهش قابل توجه، میزان مصرف آب کشاورزی شده و حتی امکان دارد در مناطق کم آب با توجه به ویژگی های فیزیکی زمین زراعی مصرف آب را تا 50 درصد کاهش دهد. بنابراین می توان گفت، استفاده از زئولیت کشاورزی برای کشورهایی مانند کشور ما، که با کمبود آب مواجه هستند. بسیار موثر است.
تنظیم PH خاک با زئولیت کشاورزی
بعضی از خاک ها به علت شوری و بالا بودن PH برای کشت گیاهان مناسب نمی باشند. و یا رشد گیاهان در این خاک ها کمتر می باشد.
افزودن زئولیت در خاک می تواند با تنظیم PH، سبب کاهش میزان شوری خاک شود. مصرف زئولیت و استفاده از آن در کشاورزی موجب تنظیم ph و اصلاح خاک های اسیدی می شود و این کار را از طریق جذب عناصری همچون، آلومینیوم و آهن که به شدت اسیدی هستند انجام می دهد.
بهبود رشد گیاهان و محصولات
زئولیت علاوه بر اصلاح بافت خاک و تنظیم شوری آن، به دلیل دارا بودن عناصرغذایی مفید، باعث رشد بهتر گیاهان نیز می شود. گفتنی است که این ماده معدنی، با جذب آب بعنوان یک حاصل خیز کننده طبیعی خاک عمل کرده و موجب بالا رفتن تهویه و تخلخل خاک و کیفیت هرچه بیشتر آن می شود.
مصرف زئولیت کشاورزی، موجب افزایش حاصل خیزی و رشد بهتر و افزایش عملکرد کشت محصولاتی همچون گندم، و سبزیجات مانند بادمجان و هویج، و درختان میوه مانند سیب نیز می شود. همچنین افزودن زئولیت کشاورزی به خاک، موجب تنظیم پتاسیم خاک و در نتیجه بهبود رشد گیاهان و افزایش کیفیت میوه آن ها می شود.
حذف عناصر سمی خاک
با مصرف زئولیت مناسب کشاورزی، عناصر سمی خاک مانند آرسنیک، کادمیوم، روی، مس و سرب از خاک جذب زئولیت می شوند. در نتیجه خاک از این عناصر سنگین پاکسازی خواهد شد.
صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی
زئولیت ها با دارا بودن ویژگی جذب کاتیونی شدیدی که نسب به +NH4 و +K دارند. قسمت زیادی از ازت و پتاسیم را جذب کرده و برای مدت طولانی درون ساختار شبکه ای خود نگهداری می کنند. و به تدریج در اختیار گیاه قرار می دهند. این امر موجب صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی میشود.
تاثیر فوق العاده زئولیت کشاورزی بر کودها
به علت اینکه خود زئولیت شامل املاح و مواد معدنی مختلفی می باشد، استفاده از کودها شیمیایی دیگر را به شدت کاهش می دهد. قابل ذکر است که از نظر اقتصادی، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و استفاده از زئولیت کشاورزی بسیار مقرون به صرفه می باشد.
استفاده از زئولیت پتاسیمی کشاورزی باعث از بین رفتن قارچ ها و سم های موجود در کودهای دامی، آلی و کمپوست ها نیز خواهد شد. گفتنی است، آمونیاکی که در کودهای حیوانی وجود دارد. معمولا برای گیاه بیش از اندازه و غیر قابل جذب می باشد.
اما مصرف زئولیت کشاورزی موجب تبدیل این آمونیاک به اوره قابل جذب برای گیاه شده. و بدین ترتیب باعث صرفه جویی در مصرف نیتروژن و کود اوره شیمیایی، نیز می شود.
زئولیت چگونه باعث افزایش حاصلخیزی خاک‌های زراعی می شود؟
مصرف زئولیت در کشاورزی سبب پایداری خاک شده و علاوه بر آن موجب کنترل اسیدیته خاک نیز می گردد. قسمتی از کانی‌های پتاس و فسفر که پایدار بوده و قابل جذب گیاه نیستند. توسط زئولیت که توانایی تبادل یونی دارد، جذب شده. و بخشی از مواد مفید را قابل جذب گیاه می نماید، بدین ترتیب موجب افزایش حاصلخیزی خاک‌های زراعی و باغی کم قوت و یا متوسط می گردد.
تصفیه آب های سطحی و کشاورزی
زئولیت به دلیل خاصیت کاتیونی شدیدی که دارد. بخش زیادی از عناصر سمی و سنگین موجود در آب های سطحی و کشاورزی را جذب کرده و موجب جلوگیری از ورود این مواد مضر به گیاهان و ورود مواد سمی به چرخه تغذیه ای نیز می شود. (این آلودگی ها به علت استفاده مداوم از کودهای شیمیایی و یا آلودگی های ناشی از کارخانه‌ها و صنایع می باشد.)
زئولیت یک کود معدنی هوشمند
با توجه به کاربرد زئولیت و استفاده در کشاورزی می توان گفت این ماده یک کود بسیار هوشمند است. این ماده معدنی عناصری که توسط گیاه قابل جذب نیستند. (مانند مس، فسفر و پتاسیم) را جذب کرده. و زمانی که این عناصر در دسترس گیاه نباشند. آن ها را به خاک آزاد می کند.
قابل ذکر است که، زئولیت پتاسیمی دارای ویژگی تبادل کاتیونی می باشند و عناصر کاتیون مانند NH4 و K را به خوبی جذب می کنند. (عنصر K یکی از عناصر لازم و ضروری در کشت، زعفران و گندم و دیگر گیاهان پر مصرف می باشد.)
این دو عنصر از جمله عناصری هستند. که آبشویی فراوانی داشته و معمولا توسط آب های سطحی می روند و از دسترس گیاه خارج می شوند. گفتنی است که زئولیت ها به علت خاصیت جذب کاتیونی که دارند. این املاح را جذب خود کرده. و به تدریج و در صورت نیاز گیاهان آن ها را آزاد می کنند و در اختیار گیاه قرار می دهند.
میزان استفاده از زئولیت در کشاورزی
زئولیت با خواص منحصر به فرد خود، به عنوان یک ماده بهبود دهنده خاک، در کشاورزی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این ماده معدنی با افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، بهبود تهویه خاک، افزایش تبادل کاتیونی و کاهش شستشوی مواد غذایی، میتواند به افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کمک کند. باید از مقدار مصرف زئولیت در کشاورزی آگاهی کامل داشته باشید.
اما استفاده بی‌رویه و نادرست از زئولیت میتواند عواقب جدی برای خاک و محصولات کشاورزی داشته باشد. از جمله مهم‌ترین مضرات زئولیت کشاورزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر pH خاک: استفاده بیش از حد از زئولیت میتواند باعث تغییر pH خاک و خارج شدن آن از محدوده مناسب برای رشد بسیاری از گیاهان شود.
- اختلال در جذب عناصر غذایی: زئولیت با جذب برخی از عناصر غذایی، میتواند باعث کمبود این عناصر در خاک و در نتیجه کاهش رشد گیاهان شود.
- کاهش نفوذپذیری خاک: استفاده بیش از حد از زئولیت میتواند باعث کاهش نفوذپذیری خاک و در نتیجه کاهش تهویه خاک و رطوبت خاک شود.
- کاهش عملکرد محصولات: در صورت عدم استفاده صحیح از زئولیت، ممکن است شاهد کاهش عملکرد محصولات کشاورزی باشیم.
- هزینه‌های اضافی: خرید و استفاده از زئولیت، هزینه‌هایی را برای کشاورزان به همراه دارد. در صورتی که از این ماده به درستی استفاده نشود، این هزینه‌ها بدون ایجاد بازدهی مناسب خواهد بود.
قیمت و خرید زئولیت کشاورزی
زئولیت ها انواع مختلفی دارند. که برخی دارای خاصیت اسیدی بوده و برخی نیز قلیایی هستند. علاوه بر این لازم به ذکر است که روش تولید آن ها نیز با هم متفاوت بوده و نمونه های ایرانی آن رسوبی بوده و در اغلب کشورهای دیگر از نوع آتشفشانی استفاده می شود. بر همین اساس قیمت این گروه از کانی ها متغییر بوده. و با در نظر گرفتن داخلی یا خارجی بودن و همچنین ویژگی های شیمیایی آن ها نیز تعیین می گردد.
یکی از اصلی ترین کاربرد زئولیت کشاورزی در صنعت تصفیه فاضلاب می باشد. علاوه براین، این کانی در کشاورزی، تصفیه آب استخر شنا و همچنین مکمل های غذایی برای دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد.
کلام آخر
زئولیت به عنوان یک ماده معدنی با ساختار متخلخل، کاربردهای فراوانی در کشاورزی دارد و میتواند به بهبود کیفیت خاک و افزایش عملکرد محصولات کمک کند. در نتیجه، استفاده از زئولیت در کشاورزی میتواند به بهبود کیفیت خاک، افزایش عملکرد محصولات، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش آلودگی خاک کمک کند و در نهایت منجر به کشاورزی پایدارتر و سودآورتر شود.
فتح البرز
سوالات متداول
مضرات زئولیت های کشاورزی چیست؟
زئولیت کشاورزی بیخطر است، اما استفاده نادرست یا بیش از حد آن میتواند منجر به مشکلاتی مانند کاهش جذب مواد مغذی خاص، تغییر pH خاک و ایجاد گرد و غبار شود.
نحوه استفاده زئولیت در کشاورزی چگونه است؟
در نتیجه، استفاده از زئولیت کشاورزی میتواند به بهبود کیفیت خاک، افزایش عملکرد محصولات، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش آلودگی خاک کمک کند و در نهایت منجر به کشاورزی پایدارتر و سودآورتر شود.
