زئولیت ها مواد معدنی بسیار مفیدی هستند که در زمینه های مختفی مورد استفاده قرار می گیرند.بعنوان مثال در ایران از این ماده معدنی بعنوان مکمل غذایی برای دام و طیور استفاده می شود.در این مقاله شما را با کاربرد زئولیت در دام و طیور آشنا می کنیم.
Zeolite چیست و چگونه پیدا شد؟
Zeolite یکی از کانی ها با قدرت جذب بالا در طبیعت بوده. و یک نام مشترک برای بیش از ۲۴۰ ساختار ویژه و منحصر به فرد است. که ۴۰ نوع آن ها در طبیعت یافت می شود.
همچنین زئولیت یکی از مواد تصفیه شیمیایی است که در فیلتراسیون آب آکواریوم از آن استفاده میشود و به وسیله تبادل یونی عمل تصفیه آب را انجام میدهد.گفتنی است. که این ماده برای اولین بار در سال 1756 توسط اکسل فردریک کرونستد که یکی از کانی شناسان روس بود شناسایی و معرفی شد.
این کانی به سنگ جوشان نیز معروف می باشد. زئولیت که در خانواده آلومینوسیلیکات ها قرار دارد، به روش های طبیعی و مصنوعی تولید میشود.
در ادامه شما را با زئولیت در دام و طیور آشنا می کنیم.
جهت مطالعه ادامه مطلب و کسب اطلاعات بیشتر درباره زئولیت و انواع آن،کلیک کنید.
آیا زئولیت طبیعی در تغذیه دام اثر مثبت می گذارد؟
با توجه به گزارشات اولیه ای که در اواسط دهه 70 میلادی به بعد بر روی زئولیت در دام و طیور به ویژه در کشور ژاپن منتشر گردید. محققان به مثبت بودن اثر افزودن زئولیت طبیعی به جیره غذایی حیوانات اهلی نیز پی بردند.
با توجه به گسترش تقاضا دامپروری ها و مرغداری ها جهت تولید محصولات سالم و پیشگیری از مصرف مکمل های شیمیایی در غذای حیوانات اهلی، استفاده از مواد طبیعی مانند زئولیت ها بعنوان جایگزین قسمتی از مکمل های شیمیایی می تواند مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.
مزیت استفاده از زئولیت در تغذیه دام و طیور
زئولیت (کلینوپتیلولیت) موجب کند شدن حرکت خوراک در دستگاه گوارش میشود. بدین وسیله موجب افزایش هضم و جذب مواد مغذی میگردد. همچنین با برخی از ترکیبات سمی مانند اوره، آمونیاک، نیتروژن، عناصر سنگین و مواد دیگر نیز متصل شده و به طور پایدار از سو هاضمه پیشگیری می کند.
کاربرد زئولیت در تغذیه گاو/ بره/گوسفند
قابل ذکر است که افزودن زئولیت( زئولیت در دام و طیور) به غذای حیوانات اهلی علاوه بر تاثیر مثبت بر متابولیسم پروتئین، فواید دیگری هم دارد. در این زمینه محققان در مورد تاثیر بلند مدت استفاده از زئولیت ها بعنوان مکمل غذایی به این نتیجه رسیده اند که جیره غذایی دارای 2.5 درصد زئولیت کلینوپتیلولیت، باعث افزایش درصد چربی شیر و کم شدن تعداد سلول های سوماتیک تعداد گلبول های سفید موجود در شیر (که وجود آن نشان از آلودگی شیر دارد.) نیز می شود.
در صورت دادن خوراک زئولیت به گوسفندان موارد زیر افزایش می یابد:
• حاملگی چند قلویی میش تا 11 درصد
• وزن فرزندان به 3-14٪
مزایای استفاده از زئولیت در گاو های شیرده
- افزایش شیر و چربی
- توازن اوره مصرفی در تغذیه دام و تبدیل آن به پروتئین قابل جذب
- از اسهال دام پیشگیری شده.و در نتیجه به حداقل رسیدن تلفات گوسالهها
- کم شدن اسیدوز در گاوهای شیرده و فعالتر کردن میکروبهای شکمبه
- بوی فضولات و رطوبت بستر از بین می رود.
- جذب کردن عناصر فلزی سنگین (Heavy Metal) موجود در آب آشامیدنی و مواد غذایی
مزیت مصرف زئولیت در تغذیه گوساله
- موجب هضم بهتر غذا و اشتهای بیشتر و در نهایت افزایش وزن گوسالهها تا ۱۰ درصد میشود.
- پیشگیری از مسمومیت قارچی
- جذب گازهای سمی مانند آمونیاک و هیدروژن سولفوره
مقایسه مصرف و عدم مصرف زئولیت در تغذیه دام
مامپتون و فیشمن در سال 1977 بیان کردند که ،افزودن زئولیت (بعنوان یک منبع ذخیره ترکیبات نیتروژنی به غذای حیوانات)،از افزایش بیش از حد آمونیاک در شکمبه حیوان در آخر هر وعده غذایی پیشگیری می کند.
و در صورت کاهش غلظت آمونیوم، آن را آزاد کرده و در اختیار میکروب های موجود در دستگاه گوارش دام قرار می دهد. در چنین حالتی زئولیت ها از طریق جلوگیری از افزایش PH و غلظت آمونیوم در سرم خون، خطر مسمومیت را کاهش داده و موجب افزایش کیفیت شیر می گردند.
نکته:
پژوهشگران دریافتند که افزودن 1.5 درصد زئولیت به خوراک دام در مقایسه به عدم مصرف زئولیت پس از یک ماه عوامل زیر را در پی خواهد داشت:
- افزایش وزن به میزان 13.4 کیلوگرم در مقایسه با 8.3 کیلوگرم در گروهی که دریافت نکرده بودند.
- افزایش وزن روزانه در گروه دریافت کننده زئولیت،0.47 کیلوگرم بود در حالی که در گروهی که دریافت نکرده بودند.این شاخص برابر 0.29 کیلوگرم براورد میشد.
مزیت مصرف زئولیت در گوسفند داری
- افزایش وزن روزانه
- افزایش هضم پروتئین و چربی خام و دیواره سلولی
- موجب افزایش وزن نهائی گوسفند می شود.
- بهبود ضریب تبدیل خوراک و پروتئین قابل دسترس
چه مقدار زئولیت در غذای گوساله می توان استفاده کرد؟
مزایای استفاده از زئولیت در تغذیه طیور
- افزایش تعداد و وزن تخم مرغها
- کاهش میزان تولید گازهای زیان آور مانند سولفید هیدروژن و آمونیاک
- کم کردن اثرات سمیت آفلاتوکسین در طیور
- کنترل کردن رطوبت بستر در سالنهای پرورش طیور
- افزایش کیفیت پوسته تخم مرغ
مزایا استفاده از زئولیت در مرغ مادر
- رطوبت مدفوع و بستر کاهش می یابد.
- جلوگیری کردن از مسمومیت قارچی (اسپرژیلوز)
- تنظیم کردن جذب کلسیم و فسفر و در نهایت استحکام بیشتر پوسته تخم مرغ
- افزایش سلامتی مرغ مادر و انتقال آن به جوجه و در نتیجه سود بیشتر برای مرغدار
سوالات متداول
در تغذیه دام از زئولیت طبیعی استفاده کنیم یا مصنوعی؟
قابل ذکر است که تاثیر زئولیت ( زئولیت در دام و طیور) در افزایش رشد دام به عواملی مانند نوع زئولیت، ویژگی های آن، میزان زئولیت مصرفی و حتی نوع و سن دام نیز بستگی دارد.
کارشناسان در آزمایشی که به منظور مقایسه تاثیر کاربرد زئولیت طبیعی و مصنوعی بر رشد دام داشتند.به این نتیجه رسیدند که افزودن 3 درصد زئولیت طبیعی کلینوپتیلولیت به جیره غذایی دام، موجب افزایش قابل توجه وزن بره های جوان می شود.در حالی که زئولیت مصنوعی نه تنها باعث افزایش وزن نشده بلکه در روند رشد دام هم اختلال ایجاد می کند.
آیا می توان زئولیت طبیعی را با بی کربنات جایگزین کرد؟
بی کربنات (HCO3) از جمله موادی است که بعنوان مکمل غذایی به جیره دام ها افزوده می شود. محققان به این نتیجه رسیده اند که، جایگزینی زئولیت به جای بی کربنات در جیره غذایی دام ها می تواند در رشد آنها اثر مثبت بگذارد. از جمله دلایل استفاده از زئولیت بجای بی کربنات عبارتند از:
- زئولیت ها بر خلاف بی کربنات ها اثر منفی بر طعم و مزه علوفه ندارند.
- زئولیت ها بر خلاف بی کربنات در آب و اسید محلول نمی باشند.در نتیجه به سرعت از شکمبه حیوان شسته و هدر نمی رود.
- زئولیت ها در تنظیم PH روده و دستگاه گوارش دام، موثرتر می باشند.
زئولیت برخلاف بی کربنات، قابلیت آزادسازی عناصری همچون منیزیوم و کلسیم را از خود دارند. که می تواند در تامین این عناصر مورد نیاز دام مهم واقع شود.